De Oostenrijkse schrijver Christoph Ransmayr neemt zijn lezers graag mee naar verre oorden en vervlogen tijden. Zijn jongste roman, Cox of het verglijden van de tijd, speelt zich af in het China van de 18de eeuw, toen het Rijk van het Midden werd geregeerd door keizer Qiánlóng, over wie wordt gezegd dat hij een verwoed verzamelaar van kunstwerken en klokken was.

Naast deze almachtige keizer speelt Alister Cox, een geniale Engelse klokkenmaker en automatenbouwer, een hoofdrol. Cox wordt door de keizer naar China gehaald, waar hij met drie van zijn bekwaamste medewerkers enkele ingenieuze uurwerken moet vervaardigen.

De boottocht door China met een onzichtbare keizer, de Verboden Stad met haar strenge regels en rituelen, de Grote Muur en de zomerresidentie in Mongolië worden meesterlijk beschreven. In fel contrast met de schoonheid van de paleizen staan de huiveringwekkende straffen voor diegenen die de regels overtreden.

Overleden dochtertje

Qiánlóng, die als een god heerst, kent de menselijke gewaarwording dat de tijd soms vliegt en soms stil lijkt te staan. Voor een kind verloopt de tijd anders dan voor een hoogbejaarde. De eerste opdracht voor Cox luidt een klok te maken die 'het wisselende tempo van de tijd' aangeeft. Maar weken later besluit de keizer dat hij ook nog een ander uurwerk wil: een die het tijdsbesef van een terdoodveroordeelde meet, waarvoor Cox naar een gevangenis moet om twee ter dood veroordeelde hofartsen te ondervragen.

Maar Cox kan zijn eerste project, het maken van een uurwerk dat de tijd van een kind meet, niet loslaten. Hij blijft eraan werken, want deze schitterende klok verbindt hem met Abigail, zijn overleden dochtertje.

Deze roman gaat ook over liefde en verdriet; Cox heeft niet alleen zijn geliefde kind verloren, maar ook zijn hartstochtelijk beminde Fay. Want zijn jonge echtgenote heeft na de dood van het kind geen woord meer gesproken.

In China wordt de herinnering aan hen steeds levendiger, en dat niet alleen door die klok. Cox voelt zich sterk aangetrokken tot een jonge concubine van de keizer die hij kort heeft gezien, en in wie hij Fay en Abigail ziet. De kloof tussen beiden wordt even overbrugd als ze haar handen over Cox' gesloten ogen strijkt om ze te openen. De klokkenmaker mag eindelijk de keizer aankijken, een ongekend privilege.

Verberg tekst

In 1757 gaat de fameuze Londense automaten- en klokkenmaker Alister Cox (gebaseerd op James Cox) na de dood van zijn dochtertje en de daarop volgende vervreemding van zijn jonge vrouw in op een uitnodiging van de keizer van China. In de Verboden Stad bouwt hij samen met drie medewerkers uurwerken die niet het tijdsverloop, maar de tijdservaring zelf weergeven, zoals die bij een kind of bij een stervende. Uiteindelijk vormt tijdens een zomer in een buitenverblijf het vervaardigen van een perpetuum mobile of tijdloze klok de ultieme uitdaging, een droom die Cox zelf al lang koestert. Aan het hof groeit de weerzin tegen de buitenlanders en falen zal de dood betekenen. De veelbekroonde Oostenrijkse auteur (1954), die vele Azië-reizen ondernam, presenteert wederom een semi-fictioneel verhaal in zijn bekende elegant-compacte taalgebruik, met als hoofdthema’s tijd en vergankelijkheid. De abstracte vraagstellingen, meanderende zinnen vol (op zich schitterende) zintuiglijke details en herhalingen gaan echter ten koste van de spanningsboog. Dat maakt het boek ongeschikt voor de gemakslezer. Verberg tekst