Rond de eeuwwisseling verschenen talloze overzichten waarin de beste romans van de voorbije eeuw opgesomd werden. Zeker in de Angelsaksische lijsten viel op dat niet alleen de terechte usual suspects werden genoemd - denk aan Ulysses van James Joyce, The great Gatsby van F. Scott Fitzgerald, The catcher in the rye van J.D. Salinger of Beloved van Toni Morrison - maar ook een aantal spannende romans die wel tot de klassieke misdaadliteratuur gerekend werden, maar tot dan toe zelden de uitverkoren lijst van de reguliere literatuur haalden.

Zo werd vaak The Maltese falcon van Dashiell Hammett genoemd, naast The big sleep van Raymond Chandler, The postman always rings twice van James M. Cain of The spy who came in from the cold van John le Carré. Stuk voor stuk meesterwerken van de misdaadliteratuur. Want de boeken hebben het allemaal: een inventieve plot, een grote ambitie in taal, stijl, structuur, personages en thematiek. Ze zijn, kortom, een terechte en waardevolle toevoeging aan de literaire canon.

Queens of crime

In veel Engelse lijsten zag je prominent enkele romans van Josephine Tey (pseudoniem van Elizabeth MacKintosh, 1896-1952) opduiken. Tey schreef in de gouden periode van de Engelse misdaadliteratuur toen Agatha Christie en andere queens of crime zoals Ngaio Marsh, Dorothy L. Sayers of Margery Allingham (lees Tijger in de mist !) het misdaadgenre een boost gaven. Tey was weliswaar de minst opvallende van het gezelschap. Ze schuwde elke publiciteit, stond amper interviews toe en leefde in de luwte. Ze schreef vooral toneelstukken, waarvan er enkele werden opgevoerd in de Londense theaters van West End.

Maar Tey schreef ook een aantal misdaadverhalen waarvan er minstens drie tot de absolute top behoren. The daughter of time (vertaald als Een koninkrijk voor een moord ), bijvoorbeeld, waarin een bedlegerige inspecteur zich buigt over de rol van de Engelse koning Richard III in de moord op zijn neefjes in de Tower. Het boek wordt weleens omschreven als de traagste misdaadroman aller tijden, maar is toch mooi de nummer één in de top honderd beste misdaadverhalen van de Engelse Crime Writers' Association.

Ook Teys boek Brat Farrar is een hoogvlieger, over een man die zich voordoet als een verdwenen tweelingbroer. Maar Teys beroemdste roman is The franchise affair ( De heksen van Milford ), waarvan zopas een heruitgave verscheen. Het boek verdient om (her)ontdekt te worden.

De premisse is intrigerend. Een vijftienjarig meisje verdwijnt enkele weken en wanneer ze boven water komt, vertelt ze dat ze al die tijd is vastgehouden door een moeder en haar dochter in een verlaten cottage op het Engelse platteland. Haarscherp beschrijft ze het huis, tot en met welke trede van de trap kraakt.

Maar de moeder en haar dochter, die in het dorp al gauw als heksen worden bekeken, beweren dat ze het meisje niet kennen, laat staan dat ze haar ooit in hun huis hebben gegijzeld. Tey schrijft met Britse flair en humor over het geroddel, de massahysterie en over hoe elke waarheid bijna altijd ook een beetje gelogen is.

De boeken van Tey en andere misdaadauteurs behoren tegenwoordig niet alleen tot de top van de beste misdaadboeken, maar worden ook als literaire romans beschouwd die moeiteloos de tand des tijds doorstaan.

Misdaad centraal

De grote Engelse schrijver Graham Greene (1904-1991), auteur van 26 romans, schakelde probleemloos tussen genres en weigerde zelf een onderscheid te maken tussen zijn literair werk en zijn misdaadromans, zoals The confidential agent of Our man in Havana . Bij ons was Jef Geeraerts de eerste die zag dat een spannende roman ideaal is om over mens en maatschappij te schrijven.

Trouwens, véél literaire meesterwerken zijn in essentie romans waarin misdaad centraal staat, denk aan Schuld en boete van Fjodor Dostojevski, To kill a mockingbird van Harper Lee, De aanslag van Harry Mulisch of Een revolverschot , het meesterwerk van Virginie Loveling uit 1911.

Vandaag zie je meer schrijvers die shift probleemloos maken. Het leespanel van de VN -thrillergids kroonde in 2021 Harlem shuffle van tweevoudig Pulitzerprijswinnaar Colson Whitehead tot thriller van het jaar. Onlangs verscheen het vervolg, Misdaadmanifest , waarin een kleine crimineel probeert te overleven in het gewelddadige Harlem van de jaren 70. Zowel misdaadfreaks als literaire meerwaardezoekers kunnen genieten van dit boek.

Dichter bij huis werd Trofee van Gaea Schoeters lovend ontvangen als een 'sterke literaire roman' terwijl het in de thrillergids van Vrij Nederland het maximum van vijf sterren toebedeeld kreeg. Met vertrouwde schrijvers als Bavo Dhooge en nieuwkomers als Dominique Biebau, Wouter Dehairs of Anne-Laure van Neer, die het genre op een originele en literaire manier naar hun hand zetten, oogt de toekomst veelbelovend.

Zo worden de onzinnige muren tussen genres door gewaardeerde literaire schrijvers verder geslecht. Misschien moet dit soort boeken meer gepromoot worden. Ze zouden zowaar de dalende lezerscurve kunnen helpen keren.

Vertaald door Joke Coutinho, Manteau, 300 blz., € 22,99 Oorspr. titel: 'The Franchise affair'.

Verberg tekst

Een klassieke detective uit 1948, geïnspireerd op een Engelse rechtszaak waarbij een moeder en dochter werden beschuldigd van ontvoering en mishandeling van een jong meisje. In The Franchise, een afgelegen landhuis bij het Engelse dorp Milford, wonen een moeder en dochter over wie veel wordt geroddeld. Wanneer een jong meisje uit het dorp verdwijnt en een maand later weer opduikt, beschuldigt zij de vrouwen ervan haar vier weken lang vastgehouden en mishandeld te hebben. De dorpelingen geloven haar graag, en er wordt een proces voorbereid waarvan de uitkomst al bij voorbaat lijkt vast te staan. Alleen dorpsadvocaat Robert Blair twijfelt aan het verhaal van het meisje. Het verhaal is soepel en beeldend geschreven, met veel oog voor historische couleur locale. Josephine Tey (1896-1952) was een internationaal bekende Britse schrijver van misdaadromans. Haar werk werd in meer dan vijftien landen uitgegeven.